SŁOWNIK BIOGRAFICZNY

Urodzony 19 października 1912 roku w Panewnikach (dziś Katowice). Pułkownik Wojska Polskiego. Ksiądz katolicki, franciszkanin, wykładowca nauk politycznych, harcmistrz, wybitny działacz społeczny na rzecz Polonii kanadyjskiej. Absolwent filozofii i teologii Kolegium Św. Antoniego w rodzinnych Panewnikach w 1936 roku. W latach 1937-39 młodszy asystent Katedry Polskiej Literatury na Uniwersytecie Poznańskim. Kapelan Generalnego Szpitala Wojennego w Zbarażu.

17 września 1939 roku dostaje się do sowieckiej niewoli ale w roku 1940 ucieka na Śląsk, a później przez Węgry do Grecji, gdzie zostaje kapelanem Poselstwa RP w Atenach. Po przystąpieniu Włoch do wojny, w grudniu 1940 roku zostaje ewakuowany do Libanu i przydzielony do Kwatery Głównej WP na Wschodzie.

Po upadku Francji służy w szeregach Brygady Karpackiej formowanej w Palestynie. W stopniu kapitana pełnił m.in. funkcje Szefa Duszpasterstwa i Kanclerza Kurii Polowej na Wschodzie (Military Field Curia w Bagdadzie). Brał udział we wszystkich działaniach bojowych II Korpusu Polskiego w kampanii włoskiej, od Tarentu przez Monte Cassino po Bolonię. Zasłużony działacz harcerski, m.in. organizator Rady ZHP na Wschodzie (Palestyna, 1940 rok), I Konferencji Instruktorskiej w Como (Włochy) i Walnego Zjazdu Rady ZHP w Rzymie (1946 rok). Honorowy Obywatel Miasta Bolonii (senat miasta wybił okolicznościowy medal z jego nazwiskiem) i doktor honoris causa Uniwersytetu Bolońskiego.

W roku 1946 ksiądz Grzondziel w randze majora przybywa do Anglii, gdzie bierze czynny udział w organizowaniu szkół dla byłych żołnierzy i parafii zgodnie z zasadami prawa brytyjskiego. Po podyplomowych studiach psychologii eksperymentalnej na Uniwersytecie Oksfordzkim (w latach 1946-48) uzupełnia wykształcenie w USA (w latach 1949-50) jako absolwent Wydziału Nauk Społeczno-Politycznych Western Reserve University w Cleveland (Ohio), jednocześnie obejmując parafię św. Antoniego w Cleveland. Podejmuje pracę jako wykładowca (w latach 1950-51), a następnie kierownik (w latach 1951-52) Wydziału Nauk Politycznych katolickiego Quincy College (Illinois).Od 1952 roku na stałe mieszka w Kanadzie.W 1955 roku zdobywa bakalaureat z prawa kanonicznego na Uniwersytecie Ottawskim. W 1965 roku bierze udział w II Soborze Watykańskim, a od 1968 roku przechodzi do duchowieństwa diecezjalnego, m.in. w Sarnia (Ontario). Zostaje proboszczem Misji Polskiej Św. Krzyża w Woodstock (Ontario). Buduje kościół, w którym kardynał Karol Wojtyła poświęcił specjalny krzyż (metaloplastyka M. Owczarskiego).Ksiądz Grzondziel uważany jest za odkrywcę regionu w prowincji Ontario, uznanego za kolebkę polskiego osadnictwa w Kanadzie. W latach 50-tych zauroczony okolicami miasteczka Barry’s Bay osiedlił się w miejscu, gdzie w 1858 roku przybyła pierwsza grupa (18 rodzin) imigrantów z Polski, wszyscy z Kaszub. W rok później w rejestrach odnotowano pierwszych 14 kaszubskich nazwisk z adnotacją o przynależności do narodowości polskiej. W 1953 roku ksiądz Grzondziel założył tam Ośrodek Młodzieżowy Rekreacji i Sportów “Kaszuby”, a wkrótce potem zbudował kaplicę i “Katedrę Wśród Sosen”. Powołał Koło Hallerczyków w Barry’s Bay po przeprowadzeniu uznania ich praw weterańskich. Wprowadził elektryfikację i telefonizację okolicy oraz pocztę, której został pierwszym pocztmistrzem. Dzięki jego wysiłkom w 1960 roku Urząd Nazw Geograficznych Kanady zatwierdził nazwę “Kaszuby”. Dzisiaj znajdują się tam polskie kościoły, szkoły, pomniki, obozy i stanice harcerskie oraz skansen, stanowiąc enklawę polskości w Kanadzie.
Zmarł 22 grudnia 1998 roku w Wilnie na Kaszubach (Ontario). W roku 1999 odsłonięto na Kaszubach obelisk poświęcony księdzu Rafałowi Grzondzielowi.

Publikacje:
– Panie, pozostań z nami – modlitewnik Brygady Strzelców Karpackich (Jerozolima, 1940),
– Kazania tobruckie – jako ksiądz J. Joniec (Jerozolima, 1944),
– U źródeł Mocy (Jerozolima, 1944),
– The Ozarks – praca naukowa (Cleveland, Ohio, 1950),
– The Bankruptcy of the Soviet Ideology… – praca naukowa (Ottawa, 1953).

Order Wojenny Virtuti Militari V Klasy, Order Polonia Restituta V Klasy, Krzyż Walecznych, Złoty Krzyż Zasługi z Mieczami, Srebrny Krzyż Zasługi z Mieczami, Medal Wojska (czterokrotnie), Krzyż Pamiątkowy Monte Cassino, Africa Star, Italy Star, Corona d’Italia, Valor Militare (dwukrotnie)

Archiwum Fundacji „Znaki Pamięci”
krzyz.montecassino.eu