SŁOWNIK BIOGRAFICZNY

Pułkownik Jan Bolesław Jaxa Axentowicz urodził się w 1898 roku w Krakowie jako syn znakomitego polskiego malarza Teodora Axentowicza (herbu Jaxa) i Izy Henryki z domu Giełgud. Wychowany w kulcie pradziada po kądzieli generała brygady Królestwa Kongresowego podczas Powstania Listopadowego (1830 – 1831) Antoniego Giełguda. Od najmłodszych lat szukał dróg do realizacji swych patriotycznych uczuć. Jako uczeń III gimnazjum krakowskiego wstąpił w szeregi skautów, a z wybuchem I wojny światowej, która zastała go w szóstej klasie tegoż gimnazjum – do Legionów. Od wiosny 1916 roku aż do kryzysu przysięgowego służył w I Pułku Artylerii Legionów, w 1 baterii haubic, a po kryzysie przysięgowym wraz z kolegami z zaboru austriackiego został wcielony do armii austriackiej. Po upadku Austrii natychmiast zgłosił się do formującego się w Krakowie 1 Pułku Artylerii, z którym wyruszył na front do Lwowa. Całą kampanię wojny polsko–bolszewickiej (1919-1920) odbył w 8 baterii 1 Pułku Artylerii Legionów, w którym służył do 1925 roku. Następnie został powołany na stanowisko instruktora w Szkole Podchorążych Artylerii w Toruniu. W 1930 roku został studentem Wyższej Szkoły Wojskowej w Warszawie, skąd następnie został wysłany do L’Ecole Superieure de Guerre w Paryżu, po ukończeniu której otrzymał przydział do Sztabu Głównego, a następnie odbył staż w 1 Pułku Artylerii Legionów im. Józefa Piłsudskiego w Wilnie.

Wybuch wojny w 1939 roku zastał Axentowicza jako szefa Sztabu 24 Dywizji Piechoty. Wzięty do niewoli sowieckiej we Lwowie, jako oficer II Oddziału osadzony został w więzieniu w Starobielsku, skąd po pewnym czasie został przewieziony do Moskwy i osadzony w więzieniu na Łubiance. Przesłuchiwany, a następnie bez procesu sądowego skazany na 10 lat.

Z chwila wybuchu wojny sowiecko-niemieckiej w 1942 roku po interwencji gen. Władysława Andersa został zwolniony z niewoli i wstąpił do formującej się Armii Polskiej na Wschodzie.

Axentowicz początkowo pełnił funkcję Szefa Oddziału II Armii Polskiej na Wschodzie, a następnie Szefa Sztabu 7 Dywizji Piechoty. Po ewakuacji wojska do Iraku objął dowództwo 8 Pułku Artylerii Lekkiej, a po jego rozwiązaniu przez dłuższy czas był oficerem do zleceń gen. Władysława Andersa. Awansowany do stopnia generała, ze względu na pogarszający się stan zdrowia spowodowany sowiecką niewolą scedował ten stopień na oficerów swego pułku.

Do zakończenia wojny pozostał w Kairze, gdzie pełnił funkcję oficera łącznikowego Wojska Polskiego na Wschodzie. Następnie przejściowo przebywał w Londynie, skąd w 1948 roku (pozbawiony obywatelstwa polskiego przez rząd PRL wraz z 70 innymi oficerami) zdecydował się na wyjazd emigracyjny do Peru z nadzieją na stworzenie sobie lepszych warunków bytowych. W tym też czasie przyjął nazwisko panieńskie matki Giełgud, by rodzina w kraju nie miała kłopotów.

Pomimo oddalenia do końca życia utrzymywał stały kontakt z wieloma organizacjami społecznymi i kolegami w Wielkiej Brytanii. W Peru był założycielem i prezesem Samodzielnego Koła SPK, a także przewodniczącym Komisji Skarbu Narodowego. Wśród Polonii w Limie odgrywał czołowa rolę i był powszechnie uznawany za seniora.

Jan Axentowicz zmarł 9 listopada 1967 roku w Limie, gdzie został pochowany z wojskowymi honorami jako wybitny oficer o chlubnej karcie, odznaczony Krzyżem Niepodległości, czterokrotnie Krzyżem Walecznych, Złotym Krzyżem Zasługi, dwukrotnie francuską Legią Honorową, Japońskim Orderem Słońca oraz wieloma innymi odznaczeniami polskimi i zagranicznymi.

Krzyż Niepodległości, Krzyż Walecznych (czterokrotnie), Złoty Krzyż Zasługi, francuską Legia Honorowa (dwukrotnie), Japoński Order Słońca

Archiwum Fundacji Znaki Pamięci