SŁOWNIK BIOGRAFICZNY

Ojciec Pana Bolesława – plut. Lucjan Makowski był osadnikiem wojskowym, właścicielem działki położonej w osadzie Horyce, gmina Antopol, powiat Kobryń w województwie poleskim. Matka Aleksandra z domu Dąbrowska zmarła w roku 1931, osierocając Bolesława i jego dwie siostry: Marię (urodzoną w 1922 roku) i Janinę (urodzoną w 1928 roku). W roku 1935 ojciec Bolesława ożenił się po raz drugi. W roku 1936 urodził się jego drugi syn, Ryszard. W sierpniu 1939 roku ojciec Bolesława został zmobilizowany do Wojska Polskiego i brał czynny udział w kampanii wrześniowej.

10 lutego 1940 roku rodzina Makowskich (ojciec nie powrócił z wojny) została deportowana przez Sowietów z Polesia na Syberię na zesłanie do obwodu archangielskiego – posiołek Nucht-Oziero (Plesiecki rajon). Tam zmarła macocha Bolesława, a czwórka dzieci dotarła po tzw. „amnestii” (na mocy paktu Sikorski-Majski) do Uzbekistanu. Wkrótce zmarł najmniejszy Ryszard, a Bolesław i jego dwie siostry zmuszeni byli do pracy w uzbeckim kołchozie.

10 lutego 1942 roku osiemnastoletni Bolesław wstąpił do Armii Polskiej w Kermine (Uzbecka SSR), zaś jego siostry znalazły się wkrótce w polskim sierocińcu. W kwietniu 1942 roku oddział Bolesława, 7 Pułk Artylerii Ciężkiej (przemianowany w październiku 1942 r. na 10 Pułk Artylerii Ciężkiej) został ewakuowany wraz z innymi oddziałami polskimi w I ewakuacji do Iranu. Stamtąd pułk przerzucono do Iraku, gdzie w okolicy Kirkuku przeszedł wszechstronne przeszkolenie wojskowe. W 1944 roku 10 PAC wylądował w oswobodzonym porcie włoskim, Taranto, wchodząc w skład 2 Grupy Artylerii 2 Korpusu. Makowski najpierw w roli telefonisty, a później zwiadowcy w stopniu kanoniera (nr ewid. 1924/49) brał czynny udział w kampanii włoskiej od chwili wylądowania w Europie, aż do samego końca wojny. Z 2 Korpusem Polskim przeszedł szlak bojowy od Monte Cassino do Bolonii. Podczas szturmu na Monte Cassino, jako zwiadowca ekipy obserwacyjnej 2 baterii 10 PAC w składzie 5 Kresowej Dywizji Piechoty, brał m.in. udział w ataku na „Widmo”, jeden z najzacieklej bronionych przez Niemców grzbietów górskich. Za zasługi w kampanii adriatyckiej został odznaczony Krzyżem Walecznych, a 20 stycznia 1945 roku Orderem Wojennym Virtuti Militari V Klasy („w uznaniu wybitnych czynów bojowych i osobistego męstwa, wykazanych na polu chwały”).

W 1946 roku Bolesław Makowski zakończył służbę w 2 Korpusie i przybył bezpośrednio z Włoch do Kanady, gdzie do roku 1948 pracował na farmach w Ontario, a następnie w kopalniach w Kirkland w północnym Ontario. Był zaangażowany w akcję protestacyjną polskich kombatantów przeciw złym warunkom pracy i zamieszkania. Poświęcił tej kwestii jedną ze swych książek „Powojenne wiatry”. Ukończył Uniwersytet w Montrealu i uzyskał stopień magistra nauk społecznych. Specjalizował się m.in. w geografii. Ożenił się w 1953 roku i posiadał 3 dzieci: Jadwigę, Lucjana i Kazimierza. W latach 1955–1959 pracował w – państwowej wówczas – stacji telewizyjnej jako dekorator sceniczny. W latach 1959–1986 był kierownikiem Departamentu Geografii w szkołach średnich w prowincji Ontario. W roku 1986 przeszedł na emeryturę. W roku 2005 został wdowcem. Był autorem kilku książek w jęz. polskim i angielskim, pisząc jako Bolesław William Makowski : „Polska emigracja w Kanadzie” (z przedmową M. Wańkowicza, Linz, Związek Polaków w Austrii, 1951 r.), „History and integration of Poles in Canada” (Kongres Polonii Kanadyjskiej, 1967 r.), „The Polish people in Canada : a visual history” (Montreal, 1987), „Wyrwani z korzeniami” (Toronto, 2000 r.), „The Uprooted” (Mississauga, 2002), „Powojenne wiatry – wspomnienia polskiego weterana w Kanadzie” (Toronto, 2006 r.). Przed śmiercią nie udało mu się ukończyć ostatniej z planowanych książek – „Women’s Auxiliary of the Polish Air Force”. Zmarł na raka 8 października 2012 roku w St. Catharines (Ontario) i został pochowany na Victoria Lawn Cemetery w St. Catharines.

Order Wojenny Virtuti Militari V klasy (1945 r.), Krzyż Walecznych, Krzyż Pamiątkowy Monte Cassino (nr legit. 34121)

Pan Bolesław został deportowany 10.02.1940 r. przez Sowietów do obwodu archangielskiego na zesłanie wraz z następującymi członkami rodziny : drugą żoną swego taty – Marią (ur. 1911), która zmarła na zesłaniu 07.06.1940 r., dwiema siostrami – Marią i Janiną i przyrodnim bratem Ryszardem. Brat (ur. 1935) zmarł w Uzbekistanie po przedostaniu się rodzeństwa na południe ZSRR po tzw. „amnestii”.
Starsza siostra Maria (ur. 1922) po wydostaniu się wraz z oddziałami Polskich Sił Zbrojnych w ZSRR do Iranu, ostatecznie znalazła się w osiedlu polskich zesłańców w Afryce Wschodniej w Tengeru, by następnie wstąpić do Polskich Sił Powietrznych. Służyła w oddziale Pomocniczej Wojskowej Służby Kobiet w Wielkiej Brytanii. Po demobilizacji wyszła za mąż za Jana Osickiego – mechanika w polskim lotnictwie. Po urodzeniu pierwszego syna Ryszarda małżeństwo przeniosło się z Wielkiej Brytanii do Kanady, gdzie urodził się w Montrealu ich drugi syn Jerzy. Już na emeryturze Maria z mężem przeniosła się do Banff w Albercie, a ostatecznie do Winnipeg.
Młodsza siostra Janina (ur. 1930) została rozdzielona z rodzeństwem przed ewakuacją z ZSRR, gdyż była bardzo chora. Udało się jej jednak szczęśliwie również wyjechać z oddziałami polskimi do Iranu. Ostatecznie znalazła się w osiedlu dla polskich zesłańców w Santa Rosa w Meksyku. Po zamknięciu obozu po zakończeniu II wojny światowej Janina została wysłana do Chicago, gdzie odnalazł ją brat Bolesław i zabrał ze sobą do Montrealu. Janina wyszła za mąż za Wacława (Waltera) Jagodzińskiego, miała dwoje dzieci – Marka i Annę. Małżeństwo zamieszkało ostatecznie w Chicago.
Ojciec Pana Bolesława Makowskiego – Lucjan po kampanii wrześniowej 1939 r. nie przebywał z rodziną. Przeżył II wojnę światową i dowiedział się, że wszyscy członkowie jego rodziny zmarli w ZSRR. Ostatecznie ponownie ożenił się, a z Bolesławem spotkał się już (po odnalezieniu go przez syna) po wielu latach w Polsce przed swoją śmiercią.

archiwum Krystyny Szypowskiej; Indeks Represjonowanych; krzyz.montecassino.eu; archiwum Wojskowego Biura Historycznego; publikacje B. Makowskiego

1. Bolesław Makowski – żołnierz 2 Korpusu
2. Bolesław Makowski – zdjęcie powojenne
źródło : archiwum Krystyny Szypowskiej