SŁOWNIK BIOGRAFICZNY

Urodził się 13 maja 1924 w miejscowości Biereciszki, w powiecie lidzkim województwa nowogródzkiego. Ojciec Zdzisław (1891-1942) – żołnierz Legionów Piłsudskiego, uczestnik wojny polsko-bolszewickiej 1920 – był technikiem-specjalistą budowy gorzelni. Matka Paulina (1883-1975), z domu Mikiel – była gospodynią domową.

Do 1939 roku ukończył 7 klas szkoły powszechnej. Uczył się kolejno w trzech miejscowościach na pograniczu województwa nowogródzkiego oraz wileńskiego – Raków, Wiazyń oraz Lebiedziewo. Przeprowadzki były wymuszane charakterem pracy jego ojca. Po ukończeniu nauki w szkole podstawowej pracował w gorzelni w miejscowości Malinowszczyzna, pow. Mołodeczno.

9 lipca 1940 jego ojciec na podstawie donosu obywateli narodowości żydowskiej został aresztowany przez funkcjonariuszy NKWD. Początkowo przebywał w więzieniu w Mołodecznie, gdzie Tadeusz odwiedził go w marcu 1941. Decyzją trzyosobowego kolegium z dnia 22 marca 1941 na podstawie art. 72 i 74 Kodeksu Karnego Białoruskiej SRR został skazany na karę ośmiu lat pozbawienia wolności za swoją działalność niepodległościową oraz udział w walkach z Armią Czerwoną. Początkowo karę odbywał w Uchtiżemłagu w Komi ASRR. Z kolei został zesłany do Buzułuku w obwodzie czkałowskim, następnie do łagru w miejscowości Turtkul w Karakałpackiej ASRR w Uzbekistanie. Po ośmiu miesiącach wyczerpującej pracy w łagrze zmarł w tej miejscowości w dniu 7 stycznia 1942. Rodzina dowiedziała się o tym fakcie dopiero po zakończeniu wojny. Postanowieniem Prokuratury Białoruskiej SRR z 13 czerwca 1989 Zdzisław Przegaliński został zrehabilitowany.

W październiku 1940 Przegalińscy jako rodzina wroga narodu radzieckiego – decyzją administracyjną władz radzieckich zostali wysiedleni z zajmowanego majątku Malinowszczyzna. Zamieszkali w miejscowości Turzec, następnie w jeszcze gorszych warunkach we wsi Bojary.

20 czerwca 1941 Tadeusz Przegaliński wraz z matką i siostrami został deportowany w głąb Związku Radzieckiego. Rodzina została wywieziona do miejscowości Czarysz, w rejonie Ust’-Kałmanskim Kraju Ałtajskiego. Pracował w sowchozie Czarysz nad rzeką o tej samej nazwie. Od 17 lipca 1941 był zatrudniony w warsztatach remontowych, następnie jako traktorzysta.

W dniu 30 marca 1942 wraz z trzema kolegami podjął udaną ucieczkę z sowchozu. 10 kwietnia 1942 wszyscy przedostali się do jednego z ośrodków stacjonowania Armii Polskiej w miejscowości Gʻuzor w Uzbekistanie. Tadeusz Przegaliński został przyjęty do służby w pododdziale spadochroniarzy w batalionie specjalnym Armii generała Andersa w miejscowości Yangiyoʻl. W sierpniu 1942 z Krasnowodska Armia została ewakuowana do Iranu. W październiku 1942 – już w Iraku – został skierowany do nowo sformowanego 15 Pułku Ułanów Poznańskich. Kolejno stacjonował w Transjordanii, Palestynie i Egipcie.

W początku 1944 pułk przerzucono do Włoch. Tadeusz Przegaliński brał udział w walkach nad rzekami Sangro i Rapido. 13 maja 1944 – w dniu swych dwudziestych urodzin – starszy ułan Tadeusz Przegaliński rozpoczął udział w walkach o Monte Cassino. Wykazał się tam niezwykłą odwagą. Za ten czyn bojowy został odznaczony Krzyżem Walecznych.

Pod Monte Cassino walczył do 25 maja 1944. Po zakończeniu walk o klasztor przeszedł z 15 Pułkiem cały szlak bojowy poprzez Ankonę, Bolonię i Linię Gotów. Swój udział w walkach z Niemcami zakończył w październiku 1944 w Civitella di Romagna. W styczniu 1945 wraz z pułkiem został przerzucony do Egiptu. Przebywał na urlopie w Palestynie, następnie przeszedł kurs artylerii przeciwlotniczej w Sant’Elpidio a Mare we Włoszech.

W czerwcu 1946 wraz z pułkiem przeniósł się do Wielkiej Brytanii. Początkowo stacjonował w miejscowości Brownings Camp, następnie w Sevenoaks. We wrześniu 1946 został zdemobilizowany. Wyprowadził się do Szkocji, gdzie pracował fizycznie. Po podróży morskiej z obozu Cannock koło Glasgow – 25 lutego 1948 przybył do Gdyni. Zamieszkał w Łagowie, w późniejszym województwie zielonogórskim, gdzie spotkał się z rodziną, która wróciła już z ZSRR, wkrótce podjął pracę fizyczną w tartaku. W czerwcu 1948 przeprowadził się do rodziny w Sławnie, gdzie pracował w Urzędzie Telekomunikacyjnym oraz w Banku Rolnym. W styczniu 1951 roku przyjechał do Koszalina. Pracował w Okręgowym Związku Zawodowym. 1 października 1951 roku podjął pracę w Zarządzie Wojewódzkim PCK w Koszalinie, gdzie pracował do 1974 jako główny księgowy, a od 1974 na stanowisku sekretarza Zarządu Wojewódzkiego PCK. Pracując zawodowo, w 1962 ukończył naukę w Technikum Ekonomicznym w Koszalinie i uzyskał tytuł technika-ekonomisty. Z dniem 15 maja 1982 przeszedł na emeryturę.

Od 1994 roku był członkiem Związku Sybiraków w Koszalinie. Od 2004 roku należał też do Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej. Mimo wcześniejszych starań, dopiero w 1962 – po uzyskaniu odpowiednich rekomendacji został przyjęty do Związku Bojowników o Wolność i Demokrację. W latach 1953-1982 był członkiem PZPR. W 1963 ukończył dwuletnie studium na Wieczorowym Uniwersytecie Marksizmu-Leninizmu przy Komitecie Wojewódzkim PZPR w Koszalinie. Działał w organizacjach kombatanckich, brał czynny udział w licznych uroczystościach państwowych. Mieszkał w Koszalinie. Był ostatnim żyjącym w Koszalinie uczestnikiem Bitwy o Monte Cassino. Został uhonorowany licznymi odznaczeniami państwowymi, resortowymi, bojowymi i kombatanckimi. Decyzją Krajowej Rady Reprezentantów PCK z 28 czerwca 2005 został Członkiem Honorowym PCK.

17 września 2001 decyzją Prezydenta RP został mianowany na pierwszy stopień oficerski – podporucznika. Na podstawie decyzji Ministra Obrony Narodowej z 12 marca 2003 awansował na stopień porucznika WP.

Zmarł po długiej i ciężkiej chorobie w dniu 19 listopada 2012 w Koszalinie.

Pochowany został 22 listopada 2012 w II Alei Zasłużonych Cmentarza Komunalnego w Koszalinie (AZ-2, strona lewa, grób nr 1).

Krzyż Walecznych

Polacy-uczestnicy kampanii włosskiej 1943-1945
Arcgiwum Fundacji „Znaki Pamięci”