SŁOWNIK BIOGRAFICZNY

Do rewolucji 1917 r. w Rosji Pani Maria mieszkała wraz z rodzicami i 2 braćmi – Edwardem (ur. 1916 r.) i Tadeuszem (zginął w wypadku w wieku 2 lat) w dworze rodzinnym koło Połocka. Bolszewicy następnie zarekwirowali cały majątek rodziny, aresztowali ojca i ślad po nim zaginął, podczas gdy żona przebywała przez pół roku w niewoli. Maria z bratem została przymusowo oddana do sowieckiego domu dziecka, rodzeństwo zostało rozdzielone. Po wyjściu z aresztu mamie Janinie udało się odnaleźć i odzyskać Marię. Pomimo usiłowań i niebezpiecznych podróży przez zieloną granicę 4-letniego Edwarda nie udało się mamie odnaleźć. Marysia zamieszkała z mamą w Grodnie u zaprzyjaźnionej z nimi rodziny. W końcu 1920 r. Janina po raz drugi wyszła za mąż za Mariana Zarzyckiego – zawodowego żołnierza WP. W 1921 r. przyszedł na świat przyrodni brat Marii – Olgierd.
Z uwagi na służbę zawodową ojczyma Maria wraz z rodziną mieszkała przed II wojną światową w różnych miastach – szkołę powszechną ukończyła w Warszawie, a gimnazjum i maturę – w Grodnie. W 1933 r. ukończyła Państwowe Seminarium Nauczycielskie im. E. Orzeszkowej. 14.01.1934 r. wyszła za mąż za Bronisława Szejko – porucznika 83 Pułku Strzelców Poleskich im. R. Traugutta i w tym samym roku urodziła córkę Alicję. Małżeństwo zamieszkało wraz z córką w Kobryniu na Polesiu – miejscu stacjonowania macierzystej jednostki Bronisława. Latem 1939 r. córka Alicja przebywała z babcią Janiną u rodziny Bronisława we wsi Bierdziki, tam też pozostała w momencie wybuchu II wojny światowej.

Maria w momencie wybuchu wojny przebywała sama w Kobryniu. Już w pierwszych dniach okupacji sowieckiej mieszkanie Szejków zostało zarekwirowane przez okupantów. W związku z tym Pani Szejko przeniosła się do Grodna i zamieszkała w mieszkaniu mamy z nią, bratem Olgierdem i córką Alą. W marcu 1940 r. Maria Szejko została aresztowana przez NKWD w Grodnie pod zarzutem wspierania polskiego podziemia i jako wróg ludu uwięziona w Białymstoku. W więzieniu przebywała 7 miesięcy. Po przeprowadzonym przez Sowietów śledztwie została skazana zaocznie na 10 lat katorgi i wywieziona do obozu pracy w Poćmie (Mordowska SSR) nad Peczorą. Wycieńczona trudnymi warunkami pracy (wyrąb lasów) zapadła na zdrowiu.
Na mocy tzw. „amnestii” na podstawie Układu Sikorski – Majski w 1941 r. została zwolniona z łagru.

Pani Szejko dotarła do Tatiszczewa i we wrześniu 1941 r. jako żona oficera została przyjęła w Buzułuku do tworzonej 5 Dywizji Piechoty Polskich Sił Zbrojnych w ZSRR. Tu przeszła szkolenie medyczne i pracowała jako siostra pielęgniarka. 15.08.1942 r. ze szpitalem wojskowym została ewakuowana z ZSRR do Iranu, a następnie do Iraku. 04.11.1942 r. została zweryfikowana przez Komisję Weryfikacyjną dla sióstr PCK w Szpitalu Wojskowym nr 2 usytuowanym wówczas w Iraku jako siostra Pogotowia Sanitarnego PCK. We wrześniu 1943 r. szpital przebył drogę przez Palestynę do Egiptu, by 10.03.1944 r. wyjechać do Włoch. Pani Maria uczestniczyła w szeregach służby sanitarnej szpitala polowego w bitwie o Monte Cassino oraz walkach o Piedimonte jako pielęgniarka-transfuzjonistka na pierwszej linii, a następnie w walkach o Loreto, Ankonę i Bolonię jako siostra pielęgniarka Szpitala Wojennego nr 6 (nr ewid. 1914/362/III). Została awansowana do stopnia starszej siostry. W czerwcu 1946 r. została wraz z 2 Korpusem przewieziona do Wielkiej Brytanii. Ogółem od 10.09.1941 r. do 30.04.1947 r. jako siostra pielęgniarka pracowała nieustająco w jednostkach szpitalnych 2 Korpusu, przechodząc wszystkie działy – pracę na oddziale zakaźnym, chirurgii, internie, transfuzji i w pracowni rentgenowskiej.

W czasie pobytu w Wielkiej Brytanii Pani Maria z powodu choroby (silna anemia, potrzeba transfuzji krwi) przebywała w swym macierzystym Szpitalu Wojennym nr 6 w okresie 16.11.1946-22.02.1947 r. w Diddington Camp położonym koło Buckden-Hunts (płn zach od Cambridge). Stamtąd też nawiązała kontakt z rodziną w Kraju (mamą, mężem i córką). Poprzez obóz repatriacyjny w Szkocji i drogą morską z Glasgow do Gdańska w maju 1947 r. powróciła do Polski. Z powodu nabytych w trakcie niewoli, a potem w czasie służby wojskowej chorób (reumatyzm, ozena, problemy kardiologiczne) nie mogła podjąć pracy w pełnym wymiarze. Po śmierci mamy i córki od lat 70-tych zajmowała się wychowaniem wnuków.
Od lat 80-tych Pani Szejko dzieliła się także swoimi przeżyciami wojennymi z młodzieżą szkolną, uczestniczyła w obchodach rocznicy bitwy o Monte Cassino. Po raz pierwszy powróciła do Włoch z pielgrzymką kombatancką w 1989 r. Zmarła w Gdańsku w 2003 r.

Krzyż Pamiątkowy Monte Cassino (legit. nr 42277, 17.03.1945 r.), Srebrny Krzyż Zasługi z Mieczami, Gwiazda za Wojnę 1939-1945, Gwiazda Italii, brytyjski Medal Wojny, Medal Zwycięstwa i Wolności 1945 r. (1972 r.)

Mąż Bronisław Szejko (ur. 15.08.1911 r.) – podchorąży, w 1933 r. porucznik 83 Pułku Strzelców Poleskich, w 1938 r. awansowany do stopnia kapitana; uczestnik kampanii wrześniowej 1939 r. z macierzystym 83 Pułkiem w szeregach Armii gen. Kleeberga, w tym walczył w bitwie pod Kockiem; późniejszy major WP (stopień nadany przez Rząd RP na Uchodźstwie) zmarł 23.11.1987 r. i został pochowany na cmentarzu Srebrzysko w Gdańsku do grobu rodzinnego.
Mama Janina Zarzycka zmarła 22.01.1975 r. i została pochowana do ww. grobu rodzinnego. Córka Alicja zmarła tego samego roku, pozostawiając męża oraz syna Andrzeja (11 lat) i córkę Ewę (7 lat).
Brat przyrodni Marii – Olgierd Zarzycki (1921-1989) za działalność konspiracyjną był więźniem sowieckich łagrów, powrócił do Polski w 1956 r. W latach 80-tych XX w. był jednym z założycieli Stowarzyszenia Łagierników Żołnierzy AK.

Natalia Zarzycka z d. Odyńska „Moje wspomnienia”; krzyz.montecassino.eu; archiwum Wojskowego Biura Historycznego