Michał Tokarzewski – Karaszewicz |
 |
| Nazwisko rodowe: | |
| Pseudonim: | |
BIOGRAM OPISOWY: |
|
Urodził się 5 stycznia 1893 roku we Lwowie. Wychował się w Drohobyczu, mieszkał z matką i babką. Tam też ukończył gimnazjum. Od października 1911 do września 1912 roku odbywał służbę wojskową w armii austriackiej. Po zdaniu egzaminu dojrzałości rozpoczął studia na Wydziale Prawa Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie. W 1913 r. przeniósł się do Krakowa, gdzie kontynuował naukę na Wydziale Medycznym Uniwersytetu Jagiellońskiego. Podczas nauki zaangażował się w działalność niepodległościową kierowaną przez Józefa Piłsudskiego. Od 1910 r. był członkiem Polskiej Partii Socjalistycznej – Frakcji Rewolucyjnej, przystąpił także do Związku Walki Czynnej (1912 r.) i Związku Strzeleckiego, którego był komendantem w Samborze i Drohobyczu. Jednocześnie był instruktorem i dowódcą plutonu w szkole oficerskiej w Stróży, dowódcą kompanii, a następnie inspektorem Okręgu Krakowskiego. Działając w tych organizacjach, przybrał pseudonim „Karasiewicz”, który – z czasem zmieniony na „Karaszewicz” – stanowił drugi człon jego nazwiska. W 1913 roku odbył kurs oficerski w Stróży na Podhalu i został wyróżniony przez komendanta Związku Strzeleckiego, Józefa Piłsudskiego, elitarną odznaką – tzw. Parasolem. Od stycznia 1914 roku pracował jako instruktor Związku Strzeleckiego w Warszawie. Tego samego roku, jako obywatel Austro-Węgier, został wcielony do armii austriackiej, w której ukończył roczny kurs oficerów rezerwy. Z chwilą wybuchu I wojny światowej – w sierpniu 1914 r. – wstąpił do Legionów Polskich, gdzie w stopniu kapitana objął dowództwo 5. Batalionu 1. Pułku Piechoty. W październiku 1914 r. został ciężko ranny podczas bitwy pod Laskami–Anielinem. Po powrocie do służby wojskowej został dowódcą 5. i 6. Pułku Piechoty Legionów. Za odwagę i męstwo, jakimi Karaszewicz wykazał się na polu walki, Józef Piłsudski w 1915 r. mianował go majorem. Awans ten był także wyrazem zaufania, jakim Piłsudski darzył Michała Tokarzewskiego-Karaszewicza. Później Tokarzewski w stopniu majora dowodził II Batalionem Zapasowym w 5. Pułku Piechoty Legionów, III Batalionem w 6. P.P.L., a następnie w 1915 r. został dowódcą 5. Pułku Piechoty Legionów. Do lipca 1917 r. służył w Legionach, ale podczas kryzysu przysięgowego, kiedy odmówił złożenia przysięgi, został internowany przez Austriaków i był więziony w Przemyślu do 23 listopada 1917 r. Po zwolnieniu ponownie wcielony do armii austriackiej, w której służył do czerwca 1918 roku. Następnie działał w Polskiej Organizacji Wojskowej (POW), której był przedstawicielem na obszarach Rosji i Ukrainy, a przede wszystkim na Kresach Wschodnich, gdzie popadł w konflikt z miejscowymi władzami. Znalazł się w dywizji gen. Żeligowskiego, potem przez krótki okres czasu był komendantem POW w Lublinie. W 1918 r. wstąpił do Wojska Polskiego, gdzie w stopniu podpułkownika objął dowództwo w 5. Pułku Piechoty Legionów. Natychmiast zaangażował się w działania przeciwko Ukraińcom i w listopadzie 1918 roku przygotował odsiecz dla broniącego się Lwowa. W kwietniu 1919 roku, podczas wojny polsko-bolszewickiej, stojąc na czele brygady, uczestniczył w operacji wileńskiej wraz z podległą mu 1. Dywizją Piechoty Legionów. Z dniem 1 czerwca tego samego roku uzyskał awans do stopnia pułkownika. Równocześnie został mianowany zastępcą inspektora i szefem w Departamencie Piechoty Ministerstwa Spraw Wojskowych. Później brał czynny udział w walkach na froncie litewsko-białoruskim. Jako dowódca I Brygady Rezerwowej w czerwcu 1920 roku walczył z Armią Czerwoną na Wołyniu. W sierpniu 1924 roku przeszedł ponownie do służby liniowej i został dowódcą 19. Dywizji Piechoty w Wilnie, którą kierował do 1926 roku. 1 grudnia 1924 r. Prezydent RP Stanisław Wojciechowski na wniosek Ministra Spraw Wojskowych gen. dyw. Władysława Sikorskiego awansował Karaszewicza do stopnia generała brygady ze starszeństwem od 15 sierpnia 1924 roku i 19 lokatą w korpusie generałów. Michał Tokarzewski-Karaszewicz został najmłodszym generałem w polskiej armii. Szybki awans zawdzięczał w dużej mierze wstawiennictwu Józefa Piłsudskiego, który dostrzegł potencjał dowódczy i organizacyjny u młodego generała Wojska Polskiego. Od 1926 pełnił funkcję szefa Biura Personalnego Ministerstwa Spraw Wojskowych w Warszawie. Po dwóch latach (w 1928 r.) powrócił jednak do służby liniowej, obejmując dowództwo w 25. Dywizji Piechoty w Kaliszu. W latach 1932-1936 dowodził Okręgiem Korpusu III w Grodnie, następnie został mianowany dowódcą Okręgu Korpusu VI we Lwowie (1936-1938). W 1938 powołano go na dowódcę Okręgu Korpusu VIII w Toruniu, stanowisko to pełnił do 1939 roku. Podczas Kampanii Wrześniowej gen. Tokarzewski-Karaszewicz dowodził Grupą Operacyjną wchodzącą w skład Armii „Pomorze”, która wzięła udział w bitwie nad Bzurą. 12 września został dowódcą nowo utworzonej grupy operacyjnej, w skład której weszła 27 DP, kilka batalionów Obrony Narodowej i inne oddziały pozadywizyjne. Po dotarciu do oblężonej stolicy zajął stanowisko zastępcy dowódcy Grupy Armii „Warszawa”. W przeddzień kapitulacji stolicy gen. Juliusz Rómmel powierzył gen. Tokarzewskiemu zadanie utworzenia konspiracyjnej organizacji wojskowej. 27 września stworzył Służbę Zwycięstwu Polski, której celem było podjęcie zbrojnej walki przeciw okupantowi. Był to początek Polskiego Państwa Podziemnego i pierwsza tak znaczących rozmiarów organizacja niepodległościowa działająca w czasie okupacji. Na początku 1940 roku Naczelny Wódz gen. Władysław Sikorski wydał rozkaz utworzenia w okupowanym kraju Związku Walki Zbrojnej, której Komendantem Głównym został gen. Kazimierz Sosnkowski przebywający w Paryżu. Po przemianowaniu SZP Karaszewicz-Tokarzewski, jako człowiek wpływowy, znający ziemie południowo-wschodniej Polski, został komendantem Obszaru nr 3 Lwów ZWZ, który obejmował tereny okupacji sowieckiej. Napotkał tam wiele trudności podczas tworzenia sieci podziemnej organizacji. 6 marca 1940 roku, w trakcie przekraczania granicy niemiecko-sowieckiej pod Jarosławiem, został aresztowany przez NKWD i przewieziony do łagru w okolicach Archangielska. Po podpisaniu Umowy Sikorski–Majski i ogłoszeniu amnestii dla polskich więźniów został zwolniony i wstąpił do Wojska Polskiego w ZSRS. 21 sierpnia 1941 roku gen. Tokarzewski objął dowództwo 6. Dywizji Piechoty „Lwów” w Armii Polskiej organizowanej przez gen. Władysława Andersa na terenie ZSRS. W styczniu 1943 roku otrzymał awans do stopnia generała dywizji. Następnie 16 marca 1943 roku został mianowany zastępcą dowódcy Armii Polskiej na Wschodzie, gen. Władysława Andersa. Do grudnia 1944 roku był dowódcą organizującego się III Korpusu Polskiego, w którego skład miały wchodzić jednostki Wojska Polskiego znajdujące się wówczas na Środkowym Wschodzie. Korpus dowodzony przez gen. Tokarzewskiego-Karaszewicza miał być wielką jednostką operacyjną, wspierającą II Korpus Polski przebywający we Włoszech. W styczniu 1945 roku Korpus zmienił nazwę na Jednostki Wojska Polskiego na Środkowym Wschodzie, gdyż po półrocznych przygotowaniach i oczekiwaniu, nadzieje na zasilenie szeregów zawiodły. Wraz z żołnierzami przebył trudny szlak bojowy wiodący przez Bliski Wschód, a następnie Półwysep Apeniński. Gen. Karaszewski opuścił swoje stanowisko wojskowe i do sierpnia 1946 roku pozostawał w dyspozycji Ministerstwa Obrony Narodowej. W drugiej połowie 1946 roku objął dowództwo II Korpusu Polskiego, z którym przybył do Wielkiej Brytanii. Później został szefem Polskiego Korpusu Przysposobienia i Rozmieszczenia. Po demobilizacji w 1947 roku pozostał w Wielkiej Brytanii. Zamieszkał w Londynie, gdzie ciężko pracował fizycznie na utrzymanie. Brał czynny udział w życiu polskiej emigracji, aktywnie działając na rzecz polskich kombatantów. W 1954 roku mianowany został przez prezydenta Augusta Zaleskiego Generalnym Inspektorem Sił Zbrojnych w Wielkiej Brytanii i Ministrem Obrony Narodowej. Michał Tokarzewski-Karaszewicz w 1964 awansował do stopnia generała broni. W maju 1964 roku wyjechał do Maroko na leczenie. Zmarł 22 maja 1964 roku w Casablance. Pogrzeb generała odbył się na cmentarzu Brompton w Londynie, bez ceremonii pogrzebowej, a nawet bez oficjalnego udziału duchowieństwa. Okazało się bowiem, że generał był masonem i to najwyższego 33. stopnia wtajemniczenia. Jeszcze w 1921 roku wstąpił do wileńskiej loży masońskiej im. Tomasza Zana. Skłoniły go do tego socjalistyczne poglądy i pragnienie dokonania zmian społecznych przez ukształtowanie postaw obywatelskich. Był jednym ze współzałożycieli Polskiego Towarzystwa Teozoficznego, którym zarządzał w Polsce i na uchodźstwie. W 1926 r. został wyświęcony na księdza, kapłana Kościoła liberalno-katolickiego, przez holenderskiego biskupa Jamesa Ingalla Wedwooda i do końca życia odprawiał msze święte oraz inne nabożeństwa w obrządku liberalnym. Był jednym z najaktywniejszych polskich wolnomularzy. Należał do Wielkiej Loży Narodowej Polski i Zakonu Le Droit Humain. Był współzałożycielem i członkiem lóż: „Tomasz Zan”, „Orzeł Biały”, „Święty Graal” i „Św. Michał Archanioł”. We wrześniu 1992 roku urnę z jego prochami przewieziono na Cmentarz Powązkowski w Warszawie, gdzie spoczęły przy pomniku Gloria Victis. Odznaczony: |
Skany / fotografie: