SŁOWNIK BIOGRAFICZNY

Żołnierzy 2 Korpusu Polskiego



Drukuj
http://indeks2kp.pl/wp-content/uploads/2020/08/nopic.jpg

Józef Czapski


03/04/1896 – 12/01/1993
IMIĘ: Józef
NAZWISKO: Czapski
IMIĘ OJCA: Jerzy
IMIĘ MATKI: Józefa Leopoldyna
NAZWISKO RODOWE MATKI: hr. Thun-Hohenstein
DATA URODZENIA: 03/04/1896
MIEJSCE URODZENIA: Praga
DATA ŚMIERCI: 12/01/1993
MIEJSCE ŚMIERCI: Maisons-Laffitte, Francja
MIEJSCE POCHÓWKU: Francja – cmentarz w Le Mesnil-le-Roi pod Paryżem
ŻYCIE PRZED II WOJNĄ ŚWIATOWĄ

Urodził się 3 kwietnia 1896 r. w Pradze. We wrześniu 1917 r. wstąpił do 1 Pułku Ułanów Krechowieckich w Mińsku. Wkrótce jednak przerwał studia, aby na polecenie władz wojskowych udać się do Rosji, gdzie miał odszukać oficerów swojego pułku, którzy zaginęli bez wieści. Podczas tego pobytu zawarł bliską znajomość z Dymitrem Mereżkowskim. Ten kontakt z rosyjskim myślicielem sprawił, że niedoszły malarz zrezygnował z pacyfistycznych ideałów i wziął udział w wojnie polsko-bolszewickiej 1919-1921, za co został odznaczony Orderem Virtuti Militari. Po zakończeniu wojny ponownie podjął studia artystyczne, tym razem już w krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych. Jego nauczycielami byli m.in. Wojciech Weiss i Józef Pankiewicz. W roku 1924 pod patronatem Pankiewicza, wraz z grupą jego uczniów (m.in. Janem Cybisem, Arturem Nachtem-Samborskim, Piotrem Potworowskim), Czapski wyjechał do Paryża. Działał w grupie artystów znanych pod nazwą Komitet Paryski. W 1931 roku Czapski wrócił do Polski. Związał się z Warszawą. Brał udział w życiu artystycznym: wystawiał razem z kapistami i coraz aktywniej uczestniczył w dyskusjach na temat sztuki. Z tego właśnie okresu pochodzą jego pierwsze publikowane szkice, zamieszczane m.in. na łamach Głosu Plastyków. Wówczas wydał też monografię twórczości Pankiewicza (1937).

LOSY W CZASIE II WOJNY ŚWIATOWEJ (PRZED WSTĄPIENIEM DO ARMII ANDERSA)

Na samym początku II wojny światowej został zmobilizowany. Wkrótce potem znalazł się w niewoli sowieckiej, internowany w Starobielsku, Pawliszczewie-Borze i Griazowcu pod Wołogdą.

PRZEBIEG SŁUŻBY W ARMII ANDERSA

Zwolniony w 1941 r. na mocy układu Sikorski-Majski. Wstąpił do tworzonej w Tockoje Armii Polskiej w ZSRS gen. Andersa. Otrzymał ponownie misję wojskową: polecono mu zbadanie losów polskich oficerów, którzy, jak się okazało w kwietniu 1943 r., stali się ofiarami zbrodni katyńskiej. Następnie szef armijnego Wydziału Propagandy i Informacji, odpowiedzialny za sprawy kulturalno-oświatowe. Współredagował pierwsze numery Orła Białego. Z Armią Andersa przemierzył szlak bojowy przez Bliski Wschód do Włoch, gdzie brał udział w Kampanii Włoskiej. Uczestniczył, jako delegat Rządu Rzeczypospolitej Polskiej na Emigracji, w międzynarodowej komisji badającej zbrodnię katyńską. Wstrząsającą relację ze swoich poszukiwań zdał najpierw we „Wspomnieniach starobielskich” (1945), a następnie w książce „Na nieludzkiej ziemi” (1949).

LOSY POWOJENNE

W 1946 r. osiadł we Francji, gdzie związany był ze środowiskiem Instytutu Literackiego. Wraz z Jerzym Giedroyciem i Gustawem Herlingiem-Grudzińskim współuczestniczył w jego zakładaniu. W ciągu następnych dziesięcioleci bywał komentatorem politycznym na łamach miesięcznika Kultura. Publikował tam stale eseje o sztuce i fragmenty sławnych dzienników, które prowadził od czasów wojny.

Mieszkając we Francji, Czapski należał do środowiska osiadłych tam polskich emigrantów wojennych. Współpracował z różnymi pismami, m.in. londyńskimi Wiadomościami oraz francuskimi Prévues. Aktywność publicystyczna wzmocniła jego wysoką pozycję autorytetu moralnego, za który uznany został zarówno przez czytelników na emigracji, jak i w kraju. Po 1945 r. Czapski był aktywny na dwóch obszarach – zajmował się równolegle malarstwem i pisarstwem (jego eseje były przede wszystkim poświęcone sztuce, ale nie wyłącznie z wnikliwością komentował też utwory literackie, w tym arcydzieło Marcela Prousta i prace Stanisława Brzozowskiego). Dorobek malarski Czapskiego, niezbyt dobrze poznany na skutek rozproszenia prac, jest różnorodny i niekonsekwentny artystycznie. W Polsce jego twórczość była praktycznie niedostępna – po przełomie Października ‘56, w 1957 r. odbyły się wystawy w Muzeum Narodowym w Poznaniu i Towarzystwie Przyjaciół Sztuk Pięknych w Krakowie, ale zorganizowanie kolejnej było możliwe dopiero w 1986 r. w Muzeum Archidiecezjalnym w Warszawie. Jego twórczość malarska i pisarska została upowszechniona w Polsce dopiero po 1989 r. Zmarł 12 stycznia 1993 r. we Francji. Pochowany na cmentarzu w sąsiadującej z Maisons-Laffitte miejscowości Le Mesnil-le-Roi.

POSIADANE ODZNACZENIA
MIEJSCE ZAMIESZKANIA PO WOJNIE
Francja
INNE INFORMACJE (NP DOTYCZĄCE RODZINY, ITP)
ŹRÓDŁO DANYCH BIOGRAFICZNYCH

Instytut Polski i Muzeum im.W.Sikorskiego – Londyn
archiwum Fundacji „Znaki Pamięci”

SKANY / FOTOGRAFIE
OPIS ZAŁĄCZONYCH MATERIAŁÓW

Józef Czapski w 2 Korpusie, 1943 r. – źródło : Internet