SŁOWNIK BIOGRAFICZNY

Ryszard Kaczorowski urodził się 26 listopada 1919 roku w Białymstoku w rodzinie szlacheckiej pieczętującej się herbem Jelita. Był młodszym synem Wacława i Jadwigi z Sawickich Kaczorowskich. Wychował się w domu przy ul. Mazowieckiej 7 w Białymstoku. Jako 14-latek wstąpił do harcerstwa, gdzie należał do drużyn Andrzeja Małkowskiego, twórcy polskiego skautingu. Kaczorowski w harcerstwie udzielał się jako instruktor, drużynowy oraz opiekun obozów letnich. W roku 1934 rozpoczął także edukację w białostockiej Szkole Handlowej. Tuż przed wybuchem II wojny światowej został zastępcą komendanta białostockiego Pogotowia Harcerskiego, mającego pełnić funkcję pomocniczą w przypadku wojny.

Po wejściu Armii Czerwonej do Białegostoku, współtworzył na jego terenie konspiracyjne struktury Szarych Szeregów, m.in. jako hufcowy oraz komendant chorągwi. Był łącznikiem między Szarymi Szeregami a Komendantem Związku Walki Zbrojnej. Za tajną działalność 17 lipca 1940 roku został aresztowany przez NKWD. Przetrzymywany w Białymstoku i Mińsku, po trwającym dwa dni procesie 1 lutego 1941 roku skazany został wyrokiem sądu wojskowego na karę śmierci. Po stu dniach uwięzienia w celi śmierci 10 maja 1941 roku sąd Związku Radzieckiego zamienił mu karę na 10 lat łagrów. Karę odbywał na Kołymie w kopalni złota Duskanja nazywanej Doliną Śmierci.

Wypuszczony z obozu po wejściu w życie układu Sikorski-Majski, w marcu 1942 roku zasilił szeregi tworzonej w ZSRR przez gen. Władysława Andersa Armii Polskiej i wyszedł wraz z nią do Palestyny. Jako żołnierz 2 Korpusu służył w 3 Karpackim Batalionie Łączności 3 Dywizji Strzelców Karpackich. Razem z Korpusem walczył w całej kampanii włoskiej, pełniąc podczas bitwy o Monte Cassino funkcję dowódcy ośrodka łączności 2 Brygady Strzelców Karpackich. Uczeń Gimnazjum i Liceum 3 Dywizji Strzelców Karpackich we Włoszech. Po przeniesieniu oddziałów 2 Korpusu w roku 1946 r. do Anglii kontynuował naukę w Liceum. Ukończył je maturą Liceum 3 DSK w 1947 r. w Bodney Airfield w Anglii.

Po zakończeniu wojny Ryszard Kaczorowski pozostał na emigracji w Wielkiej Brytanii. Studiował w Szkole Handlu Zagranicznego, by następnie przez wiele lat do czasu emerytury w 1986 roku pracować jako księgowy. W 1952 roku ożenił się z Karoliną Mariampolską, również Sybiraczką, z którą mieli dwie córki.

Przyszły prezydent RP na Uchodźstwie, pozostając wierny młodzieńczym ideałom, włączył się w emigracyjną działalność Związku Harcerstwa Polskiego, najpierw jako naczelnik harcerzy w latach 1955-67, następnie jako przewodniczący Związku Harcerstwa Polskiego na uchodźstwie w latach 1967-88. Był także komendantem reprezentacji polskiej na Międzynarodowym Jubileuszowym Jamboree w 1957 roku oraz komendantem Światowego Zlotu Harcerstwa na Monte Cassino w 1969 i w Belgii w 1982 roku.

Ryszard Kaczorowski uczestniczył również w działalności politycznej polskiej emigracji m.in. na forum parlamentu emigracyjnego zwanego Radą Narodową. W 1986 roku w rządzie Edwarda Szczepanika został ministrem do spraw krajowych. W styczniu 1988 roku Prezydent na uchodźstwie Kazimierz Sabbat zgodnie z artykułami 13 i 24 Konstytucji RP z 23 kwietnia 1935 wyznaczył go na „następcę prezydenta na wypadek opróżnienia się urzędu przed zawarciem pokoju”.
Był także niezmiernie aktywny w życiu społecznym emigracji jako członek Zarządu Głównego Stowarzyszenia Polskich Kombatantów, Zarządu Zjednoczenia Polskiego, Rady Polskiego Ośrodka Społeczno Kulturalnego w Londynie, Rady Polskiej Macierzy Szkolnej, Rady Instytutu Polskiego Akcji Katolickiej oraz Rady Koordynacyjnej Polonii Wolnego Świata.

Prezydentem RP na Uchodźstwie Ryszard Kaczorowski został po nagłej śmierci pełniącego ten urząd Kazimierza Sabbata. Jego zaprzysiężenie miało miejsce 19 lipca 1989 roku. Stanowisko to piastował zaledwie półtora roku. W tym czasie w Polsce miały miejsce znaczące zmiany sytemu polityczno-gospodarczego – Polska powoli odzyskiwała suwerenność. Wyrazem tej sytuacji były m.in. pierwsze demokratyczne wybory prezydenckie. 22 grudnia 1990 roku podczas uroczystości na Zamku Królewskim w Warszawie w towarzystwie delegata Rządu RP na Uchodźstwie na Niemcy – Wincentego Broniwój-Orlińskiego Kaczorowski przekazał insygnia władzy II RP, w tym m.in. Orderu Orła Białego, pierwszemu wybranemu w wolnych wyborach prezydentowi Lechowi Wałęsie, składając tym samym swój urząd.

Po złożeniu urzędu Ryszard Kaczorowski – choć nie wrócił na stałe do Kraju – nadal czynnie działał w sferze publicznej i społecznej. Był doktorem honoris causa pięciu uczelni: Uniwersytetu Wrocławskiego (1991), Akademii Medycznej w Białymstoku (1992), Uniwersytetu w Białymstoku (1998), Uniwersytetu Opolskiego (1998) oraz Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego (2008). W dalszym ciągu oddawał się działalności społecznej, był m.in. sekretarzem honorowym Funduszu Pomocy Krajowej, przewodniczącym Rady Dziedzictwa Archiwalnego w Warszawie, członkiem Głównej Kwatery Harcerzy Związku Harcerstwa Polskiego poza granicami Kraju w Londynie, członkiem Rady Programowej Towarzystwa Naukowego im. Stanisława ze Skarbimierza, patronem Fundacji Ochrony Zabytków Militarnych w Londynie oraz honorowym członkiem Polish American Youth w Chicago. Otrzymał honorowe obywatelstwo Białegostoku, Chodzieży, Częstochowy, Drzewicy, Gdańska, Gdyni, Gorzowa Wielkopolskiego, Jeleniej Góry, Kielc, Krakowa, Krosna, Legnicy, Lublina, Łukowa, Mińska Mazowieckiego, Nowego Sącza, Opoczna, Opalenicy, Opola, Ostrołęki, Pabianic, Piastowa, Polic, Raciąża, Rogoźnicy, Rzeszowa, Siedlec, Sierpca, Sochaczewa, Supraśla, Świątnik Górnych, Tomaszowa Lubelskiego, Warszawy, Zakopanego, Zielonej Góry i Ziemi Podlaskiej.

Zginął tragicznie w katastrofie prezydenckiego samolotu pod Smoleńskiem w dniu 10.04.2010 r. w drodze na obchody 70 rocznicy Zbrodni Katyńskiej. Po przywiezieniu do Polski trumna z doczesnymi szczątkami Ryszarda Kaczorowskiego została w dniach 15-16 kwietnia wystawiona na widok publiczny w Belwederze. 16 kwietnia 2010 roku w archikatedrze Świętego Jana przy ulicy Świętojańskiej na Starówce odprawiona została Msza św. żałobna. Również w tej katedrze w dniu 19 kwietnia 2010 roku rozpoczęły się uroczystości pogrzebowe. Po uroczystej Mszy Świętej trumna z ciałem prezydenta Kaczorowskiego w kondukcie żałobnym została przewieziona do Wilanowa. Tam została złożona w Krypcie Wielkich Polaków Świątyni Opatrzności Bożej. Ostatni prezydent Polski na uchodźstwie spoczął m.in. obok księdza poety Jana Twardowskiego, księdza Zdzisława Peszkowskiego, kapelana Rodzin Katyńskich, oraz prof. Krzysztofa Skubiszewskiego, pierwszego ministra spraw zagranicznych III Rzeczypospolitej.

Wielki Krzyż Orderu Piusa (przyznany przez Jana Pawła II), honorowy tytuł Rycerza Wielkiego Krzyża Orderu Św. Michała i Św. Jerzego (przyznany przez Elżbietę II), Krzyż Pamiątkowy Monte Cassino (nr 6840), Krzyż Więźniów Politycznych, Krzyż Franciszkański, Krzyż Armii Krajowej, Medal Konfederacji Jasnogórskiej, Medal Wdzięczności Muzeum Lotnictwa Polskiego

Archiwum Instytutu Polskiego i Muzeum im. Sikorskiego, Londyn; archiwum Wojskowego Instytutu Historycznego