SŁOWNIK BIOGRAFICZNY

Wojciech Narębski urodził się 14.04.1925 roku we Włocławku. W 1928 roku cała rodzina przeprowadziła się do rodzinnego miasta babci Konstancji z Karnickich Narębskiej – Wilna, gdzie jego ojciec otrzymał posadę architekta miejskiego. W toku swojej kariery zawodowej ojciec został jeszcze przed wojną profesorem Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie, a po II wojnie światowej – Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu. Wojciech, wprawdzie urodzony we Włocławku, całym sercem od dzieciństwa czuł się związany z Wilnem. Tam skończył szkołę powszechną, przez trzy lata uczęszczał też do Gimnazjum im. Króla Zygmunta Augusta. Był harcerzem w Błękitnej Jedynce Żeglarskiej.

Po wybuchu wojny i wejściu Sowietów do Wilna we wrześniu 1939 r. związał się z ruchem niepodległościowym. W 1940 roku wstąpił do konspiracyjnej organizacji Związek Wolnych Polaków, składając przysięgę w Kościele św. Katarzyny. Starszych jego członków szkolono wojskowo, młodsi kolportowali podziemną gazetę „ Za naszą i waszą wolność”. Wojciech był odpowiedzialny za ukrywanie i przynoszenie powielacza do drukarni oraz kolportaż gazetki. Po roku takiej działalności w kwietniu 1941 roku aresztowano go za to wraz z kolegami i osadzono w więzieniu na Łukiszkach – znanym wileńskim, carskim więzieniu, położonym tuż obok jego rodzinnego domu na Zaułku Montwiłowskim. Dwa dni po wybuchu wojny niemiecko-sowieckiej w czerwcu 1941 r. został wywieziony wraz ze współosadzonymi do miasta Gorki (dawniej i obecnie Niżnij Nowgorod) nad Wołgą, między Moskwą a Uralem, gdzie ponownie umieszczono go w więzieniu.

Po ogłoszeniu „amnestii” zwolniony wraz z innym więźniami i skierowany do sowchozu Darowskoje niedaleko Kirowa (obecnie Wiaźma), na północny-wschód od miasta Gorki w kierunku Uralu. Tam, dzięki szczęściu spotkał 3 polskich podoficerów z Nowej Wilejki koło Wilna, którzy zachęcili go do wstąpienia do tworzącej się Armii Polskiej.

Ze względu na młodociany wiek (16 lat), wstępuje do polskiego wojska jako ochotnik. Za zgodą lokalnego Wojenkomnatu wyjeżdża wraz z żołnierzami przedwojennego wileńskiego pułku do Buzułuku w Orenburskiej oblasti. Po dotarciu na miejsce pełni służbę w oddziale wartowniczym do momentu, gdy zapada na ciężką chorobę i spędza trzy miesiące w polskim oddziale lokalnego szpitala Armii Czerwonej. Po wyjściu ze szpitala przebywa krótko w obozie w Kołtubance, gdzie w warunkach ostrej zimy , służy nadal w kompanii wartowniczej. Następnie przeniesiony wraz z oddziałem do Margiełanu we wschodnim Uzbekistanie, gdzie formowały się polskie dywizje, trafia do tworzącej się. 9. Dywizji Piechoty, gdzie przechodzi szkolenie wojskowe. Opuszcza ZSRR w pierwszej fali ewakuacyjnej wiosną 1942 roku i trafia do Persji, następnie zaś, wraz z wojskiem przez Irak do Palestyny, gdzie jego dywizja wchodzi w skład utworzonej 3 maja 1942 r. w Palestynie 3 Dywizji Strzelców Karpackich, przekształconej w 3 DSK z Samodzielnej Brygady Strzelców Karpackich.

W Palestynie zdrowie po raz kolejny odmawia mu posłuszeństwa spędza pół roku z ostrym wysiękowym zapaleniem opłucnej, jako żołnierz 4 Batalionu 3 DSK w szpitalu szkockim pod Rehovot w Palestynie. Następnie przeniesiony do polskiego szpitala, gdzie przechodzi rekonwalescencję. Po wyzdrowieniu zmieniono mu kategorię zdrowia na C i skierowano z piechoty na kurs samochodowy, a stamtąd w listopadzie 1943 r. przydzielono do 2 Kompanii Transportowej pod dowództwem mjr A. Chełkowskiego (przemianowanej we Włoszech w 22. Kompanię Zaopatrywania Artylerii), z którą wiążą się jego dalsze wojenne losy. Służy w niej pod nr ewid. 1925/1 w stopniu kaprala podchorążego. Był w tej Kompanii najmłodszym żołnierzem, nazywanym małym Wojtkiem, był w niej już bowiem – od 22 sierpnia 1943 r. – inny, słynny Wojtek – niedźwiedź…

Po przejściu przeszkolenia wojskowo-motorowego w Palestynie kompania niemal rok stacjonuje w okolicach Kirkuku w północnym Iraku, gdzie dostarcza zaopatrzenie często aż z odległego o siedem dni uciążliwej jazdy przez pustynię Egiptu, obsługując zarówno jednostki polskie, jak i brytyjskie.

W początkach 1944 roku na pokładzie statku „Batory” z biało–czerwoną banderą przetransportowany do Włoch (Taranto). W kwietniu 1944 r. dołącza do 22 kompanii stacjonującej w Venafro, kilkanaście kilometrów od Cassino, gdzie przygotowuje się do oblężenia, wożąc 4-tonowymi wozami amunicję artyleryjską dla 10 i 11 Pułków Artylerii Ciężkiej nocami, bez świateł, krętymi i ostrzeliwanymi przez artylerię niemiecką drogami przez Acquafondata. Następnie bierze udział w zwycięskiej ofensywie zaś po krótkim odpoczynku trafia nad Adriatyk gdzie zaczyna się właśnie okres samodzielnych walk II Korpusu. Bierze udział w zdobyciu Ankony a następnie m.in. w potyczkach nad rzeką Senio. Po drodze, w warunkach wojennych, uzupełnia wykształcenie licealne.

Po zakończeniu wojny trafia do Anglii, jednak nie decyduje się na emigrację. W 1947 roku powrócił do Polski i podjął studia na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu. Po uzyskaniu magisterium przeniósł się do Krakowa, gdzie w 1957 roku otrzymał tytuł doktora, a następnie profesora nadzwyczajnego i zwyczajnego Uniwersytetu Jagiellońskiego. Był autorem ok. 50 publikacji o walkach Armii Polskiej na Wschodzie oraz 2 Korpusu Polskiego, a także ponad 150 publikacji naukowych z zakresu nauk geologicznych. Mieszkał wraz ze swą rodziną w Krakowie. Był niezwykle aktywny nie tylko w pracy naukowej, ale także w upowszechnianiu pamięci o żołnierzach 2 Korpusu, walkach we Włoszech oraz postaci misia Wojtka („dużego Wojtka”), z którym jako żołnierz 22 Kompanii Zaopatrywania („mały Wojtek”) miał na co dzień styczność. Był także łącznikiem pomiędzy środowiskami i osobami w Polsce i Włoszech pielęgnującymi tradycje i pamięć o 2 Korpusie. Zmarł 27.01.2023 r. w Krakowie w wieku 97 lat i został 11.02.2023 r. pochowany w grobie rodzinnym na krakowskim Grębałowie. Pośmiertnie został awansowany do stopnia pułkownika oraz odznaczony przez Prezydenta RP Andrzeja Dudę Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski.

archiwum Fundacji „Znaki Pamięci”