SŁOWNIK BIOGRAFICZNY

Wychował się w Drohobyczu. Tam też ukończył gimnazjum. Od października 1911 do września 1912 roku odbywał służbę wojskową w armii austriackiej. Po zdaniu egzaminu dojrzałości rozpoczął studia na Wydziale Prawa Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie. W 1913 r. przeniósł się do Krakowa, gdzie kontynuował naukę na Wydziale Medycznym Uniwersytetu Jagiellońskiego. Podczas nauki zaangażował się w działalność niepodległościową kierowaną przez Józefa Piłsudskiego. Od 1910 r. był członkiem Polskiej Partii Socjalistycznej – Frakcji Rewolucyjnej, przystąpił także do Związku Walki Czynnej (1912 r.) i Związku Strzeleckiego, którego był komendantem w Samborze i Drohobyczu. Jednocześnie był instruktorem i dowódcą plutonu w szkole oficerskiej w Stróży, dowódcą kompanii, a następnie inspektorem Okręgu Krakowskiego. Działając w tych organizacjach, przybrał pseudonim „Karasiewicz”, który – z czasem zmieniony na „Karaszewicz” – stanowił drugi człon jego nazwiska. W 1913 roku odbył kurs oficerski w Stróży na Podhalu i został wyróżniony przez komendanta Związku Strzeleckiego, Józefa Piłsudskiego, elitarną odznaką – tzw. Parasolem. Od stycznia 1914 roku pracował jako instruktor Związku Strzeleckiego w Warszawie. Tego samego roku, jako obywatel Austro-Węgier, został wcielony do armii austriackiej, w której ukończył roczny kurs oficerów rezerwy.
Z chwilą wybuchu I wojny światowej – w sierpniu 1914 r. – wstąpił do Legionów Polskich, gdzie w stopniu kapitana objął dowództwo 5. Batalionu 1. Pułku Piechoty. W październiku 1914 r. został ciężko ranny podczas bitwy pod Laskami–Anielinem. Po powrocie do służby wojskowej został dowódcą 5. i 6. Pułku Piechoty Legionów. Za odwagę i męstwo, jakimi Karaszewicz wykazał się na polu walki, Józef Piłsudski w 1915 r. mianował go majorem. Awans ten był także wyrazem zaufania, jakim Piłsudski darzył Michała Karaszewicza-Tokarzewskiego. Później Tokarzewski w stopniu majora dowodził II Batalionem Zapasowym w 5. Pułku Piechoty Legionów, III Batalionem w 6. Pułku Piechoty Legionów., a następnie w 1915 r. został dowódcą 5. Pułku Piechoty Legionów. Do lipca 1917 r. służył w Legionach, ale podczas kryzysu przysięgowego, kiedy odmówił złożenia przysięgi, został internowany przez Austriaków i był więziony w Przemyślu do 23 listopada 1917 r.
Po zwolnieniu został ponownie wcielony do armii austriackiej, w której służył do czerwca 1918 roku. Następnie działał w Polskiej Organizacji Wojskowej (POW), której był przedstawicielem na obszarach Rosji i Ukrainy, a przede wszystkim na Kresach Wschodnich, gdzie popadł w konflikt z miejscowymi władzami. Znalazł się w dywizji gen. Żeligowskiego, potem przez krótki okres czasu był komendantem POW w Lublinie.
W 1918 r. wstąpił do Wojska Polskiego, gdzie w stopniu podpułkownika objął dowództwo w 5. Pułku Piechoty Legionów. Natychmiast zaangażował się w działania przeciwko Ukraińcom i w listopadzie 1918 roku przygotował odsiecz dla broniącego się Lwowa.
W kwietniu 1919 roku, podczas wojny polsko-bolszewickiej, stojąc na czele brygady, uczestniczył w operacji wileńskiej wraz z podległą mu 1. Dywizją Piechoty Legionów. Z dniem 1 czerwca tego samego roku uzyskał awans do stopnia pułkownika. Równocześnie został mianowany zastępcą inspektora i szefem w Departamencie Piechoty Ministerstwa Spraw Wojskowych. Później brał czynny udział w walkach na froncie litewsko-białoruskim. Jako dowódca I Brygady Rezerwowej w czerwcu 1920 roku walczył z Armią Czerwoną na Wołyniu.
W sierpniu 1924 roku przeszedł ponownie do służby liniowej i został dowódcą 19. Dywizji Piechoty w Wilnie, którą kierował do 1926 roku. 1 grudnia 1924 r. Prezydent RP Stanisław Wojciechowski na wniosek Ministra Spraw Wojskowych gen. dyw. Władysława Sikorskiego awansował Karaszewicza do stopnia generała brygady ze starszeństwem od 15 sierpnia 1924 roku i 19 lokatą w korpusie generałów. Michał Karaszewicz-Tokarzewski został najmłodszym generałem w polskiej armii. Szybki awans zawdzięczał w dużej mierze wstawiennictwu Józefa Piłsudskiego, który dostrzegł potencjał dowódczy i organizacyjny u młodego generała Wojska Polskiego. Od 1926 pełnił funkcję szefa Biura Personalnego Ministerstwa Spraw Wojskowych w Warszawie. Po dwóch latach (w 1928 r.) powrócił jednak do służby liniowej, obejmując dowództwo w 25. Dywizji Piechoty w Kaliszu.
W latach 1932-1936 dowodził Okręgiem Korpusu III w Grodnie, następnie został mianowany dowódcą Okręgu Korpusu VI we Lwowie (1936-1938). W 1938 r. powołano go na dowódcę Okręgu Korpusu VIII w Toruniu. Stanowisko to pełnił do 1939 roku.

Podczas kampanii wrześniowej gen. Karaszewicz-Tokarzewski dowodził Grupą Operacyjną wchodzącą w skład Armii „Pomorze”, która wzięła udział w bitwie nad Bzurą. 12 września został dowódcą nowo utworzonej grupy operacyjnej, w skład której weszła 27 Dywizja Piechoty, kilka batalionów Obrony Narodowej i inne oddziały pozadywizyjne. Po dotarciu do oblężonej stolicy zajął stanowisko zastępcy dowódcy Grupy Armii „Warszawa”. W przeddzień kapitulacji stolicy gen. Juliusz Rómmel powierzył gen. Tokarzewskiemu zadanie utworzenia konspiracyjnej organizacji wojskowej.
27 września 1939 r. stworzył Służbę Zwycięstwu Polski, której celem było podjęcie zbrojnej walki przeciw okupantowi. Był to początek Polskiego Państwa Podziemnego i pierwsza tak znaczących rozmiarów organizacja niepodległościowa działająca w czasie okupacji. Na początku 1940 roku Naczelny Wódz gen. Władysław Sikorski wydał rozkaz utworzenia w okupowanym kraju Związku Walki Zbrojnej, której Komendantem Głównym został gen. Kazimierz Sosnkowski przebywający w Paryżu. Po przemianowaniu SZP Karaszewicz-Tokarzewski, jako człowiek wpływowy, znający ziemie południowo-wschodniej Polski, został komendantem Obszaru nr 3 Lwów ZWZ, który obejmował tereny okupacji sowieckiej. Napotkał tam wiele trudności podczas tworzenia sieci podziemnej organizacji.
6 marca 1940 roku, w trakcie przekraczania granicy niemiecko-sowieckiej pod Jarosławiem, został aresztowany przez NKWD. Gen. M. Karaszewicz-Tokarzewski więziony był w Przemyślu, Dniepropietrowsku i łagrze w okolicach Archangielska.

Po wyjściu na wolność w sierpniu 1941 r. objął dowództwo 6 Dywizji Piechoty „Lwów” w Armii Polskiej organizowanej przez gen. Władysława Andersa w Związku Sowieckim. W styczniu 1943 r. uzyskał awans na stopień gen. dywizji. Od marca 1943 r. do grudnia 1944 r. był zastępcą dowódcy Armii Polskiej na Wschodzie. Przez kolejne miesiące do sierpnia 1946 r. pozostawał w dyspozycji Ministerstwa Obrony Narodowej. Następnie służył w dowództwie 2. Korpusu, z którym przybył do Wielkiej Brytanii i wstąpił do Polskiego Korpusu Przysposobienia i Rozmieszczenia.

Po demobilizacji w 1947 r. pozostał w Wielkiej Brytanii i zamieszkał w Londynie. Brał czynny udział w życiu polskiej emigracji, aktywnie działając na rzecz polskich kombatantów. Był m.in. członkiem Głównej Komisji Skarbu Narodowego RP na Uchodźstwie. W 1954 r. został mianowany przez prezydenta Augusta Zaleskiego Generalnym Inspektorem Sił Zbrojnych i ministrem obrony narodowej.
W 1964 r. awansowany został do stopnia generała broni. W maju 1964 r. wyjechał z Wielkiej Brytanii na leczenie do Maroka. Zmarł 22 maja 1964 r. w Casablance.
Pierwotnie został pochowany na cmentarzu Brompton w Londynie, skąd we wrześniu 1992 r. ekshumowano jego prochy i przeniesiono na cmentarz Powązki Wojskowe w Warszawie, gdzie spoczął przy pomniku Gloria Victis.

Order Virtuti Militari kl. II i V, Krzyż Niepodległości z Mieczami, Order Polonia Restituta kl. III i IV, czterokrotnie Krzyż Walecznych oraz dwukrotnie Złoty Krzyż Zasługi z Mieczami

Instytut Pamięci Narodowej
archiwum Fundacji Znaki Pamięci