SŁOWNIK BIOGRAFICZNY

Był synem Aleksandra Daniela Żabczyńskiego, pułkownika Armii Imperium Rosyjskiego i generała dywizji Wojska Polskiego, oraz Zofii Florentyny z Ostrowskich. Uczył się w warszawskim gimnazjum Chrzanowskiego, a następnie w prywatnym Gimnazjum Kulwiecia pod wezwaniem św. Kazimierza. Po maturze w 1919 r. wstąpił do Szkoły Podchorążych Artylerii w Poznaniu, którą ukończył w 1921 r. z wynikiem bardzo dobrym i jako podporucznik artylerii zenitowej przeszedł do rezerwy. Po ogłoszeniu demobilizacji rozpoczął studia prawnicze na Uniwersytecie Warszawskim, których jednak nie ukończył. W czasach studenckich uczestniczył w zajęciach koła dramatycznego prowadzonego przez Edmunda Wiercińskiego oraz uczył się aktorstwa w Warszawskiej Szkole Gry Sceniczno-Filmowej Niny Niovilli. Teatr i aktorstwo pochłonęły go całkowicie. W 1922 r. został przyjęty do Instytutu Reduty: szkoły aktorskiej przy Teatrze Reduta, założonym przez Juliusza Osterwę i Mieczysława Limanowskiego. Wkrótce też dołączył do zespołu teatralnego. Debiutował na scenie Reduty 24 grudnia 1922 r. w rolach Archanioła Gabriela i Chleburada w „Pastorałce” Leona Schillera. W tym samym teatrze rozpoczęła swoją karierę aktorską Maria Zielenkiewicz (1903-1981), którą artysta poślubił w 1923 r.
W latach 1924-1927 grał w teatrach warszawskich: im. Bogusławskiego, Polskim oraz w Teatrze Narodowym. W następnych sezonach teatralnych występował na scenach Lwowa, Poznania, Łodzi i Bydgoszczy. Po powrocie w 1930 r. do Warszawy był aktorem teatrzyków rewiowych, m.in.: Morskie Oko, Kameleon, Wielka Operetka, Wielka Rewia, Cyrulik Warszawski; występował także w Teatrze Narodowym, w Reducie i w Teatrze Letnim. W latach 1937-39 był związany z Towarzystwem Krzewienia Kultury Teatralnej.
Największy rozgłos przyniósł Żabczyńskiemu film (po raz pierwszy zagrał w 1926 r. w niemym kryminale „Czerwony błazen” w reżyserii Henryka Szaro), zwłaszcza kino dźwiękowe. Ze względu na znakomite warunki fizyczne, muzykalność i piękny głos zwykle obsadzany był w komediowych rolach amantów. Wystąpił m.in. w filmach: „Manewry miłosne”, „Jadzia”, „Pani minister tańczy”, „Królowa przedmieścia”, „Zapomniana melodia”, „Sportowiec mimo woli”.
Wylansował wiele przedwojennych szlagierów, np.: „Całuję twoją dłoń, madame” (polski tekst Andrzej Włast, muzyka Ralph Erwin) – przebój kabaretu Morskie Oko, „Nie kochać w taką noc to grzech” (tekst Jerzy Jurandot, muzyka Zygmunt Wiehler) – piosenka z filmu „Ada! To nie wypada!”, „Już nie zapomnisz mnie” (tekst Ludwik Starski, muzyka Henryk Wars) – piosenka z filmu „Zapomniana melodia”.

Tuż przed wybuchem II wojny światowej, w sierpniu 1939 r., Aleksander Żabczyński został zmobilizowany do 1 Pułku Artylerii Przeciwlotniczej im. Marszałka Edwarda Rydza-Śmigłego w Warszawie. W stopniu porucznika walczył w kampanii wrześniowej, następnie przedostał się do Rumunii. Został internowany w obozie na Węgrzech, z którego udało mu się zbiec do Francji, gdzie wstąpił do Wojska Polskiego. Po kapitulacji Francji ewakuowany do Anglii. W 1942 r. wysłany na Bliski Wschód, przez Irak i Palestynę dotarł do Egiptu.

Jako kapitan 2 Korpusu Polskiego gen. Andersa brał udział w kampanii włoskiej. W 1944 r. walczył pod Monte Cassino, został ranny w bitwie. Odznaczony Krzyżem Walecznych. W 1946 r. pracował w Polskim Czerwonym Krzyżu w Salzburgu, następnie wraz z 2 Korpusem został przeniesiony do Wielkiej Brytanii. Po demobilizacji w 1947 r. powrócił do Polski, do Warszawy.

Po powrocie do Polski jego wojenna przeszłość uniemożliwiła mu w PRL dalszy rozwój kariery artystycznej. W 1947 r. występował gościnnie w Teatrze Małym, w latach 1948-49 w Teatrze Klasycznym, a następnie, już do końca życia, w Teatrze Polskim. Nie zagrał w żadnym powojennym filmie. Wielokrotnie brał udział w audycjach Polskiego Radia. Pod koniec 1957 r. nagrał w nim kilka piosenek.
Zmarł nagle na zawał serca 31 maja 1958 r. Został pochowany na Cmentarzu Powązki Wojskowe w Warszawie.

Krzyż Walecznych, Krzyż Monte Cassino, Medal Wojska

archiwum Fundacji Znaki Pamięci