SŁOWNIK BIOGRAFICZNY

Od 1915 r. ochotnik do Polskiego Korpusu przy armii carskiej. Następnie ułan 1 Pułku Ułanów Krechowieckich w wojnie polsko-bolszewickiej 1920 r. Za zasługi w walce o niepodległość Polski dostał w 1921 r. przydział osady wojskowej (11 ha wraz z 2 ha łąki) w Osadzie Krechowieckiej na Wołyniu (gm. Aleksandrja/Karłowszczyzna, pow. Równe, woj. wołyńskie).

Deportowany wraz z rodziną 10.02.1940 r. z Osady Krechowieckiej do obwodu mołotowskiego – posiołek Diedowka, rej. Gajnski, mołotowska oblasc. Po tzw. „amnestii” w 1941 r. z Diedowki, oddalonej 431 km od najbliższej stacji kolejowej / portu Usolskaja, Klemens Grzybowski tratwą własnej konstrukcji, którą kierował, zabrał całą rodzinę z biegiem rzeki Uszczorna. Na tratwie mieli namiot z paleniskiem i po dwóch tygodniach dopłynęli do portu Usolskaja. Stamtąd koleją jechali w stronę Uzbekistanu, bo słyszeli, że tam tworzy się Armia Polska. Po drodze w Taszkencie, w
wagonie zmarł na odrę braciszek Michał. Zatrzymali się w sowchozie Kiziol-Ziol, bo tam były oferty pracy i mieszkania (lepianki). Klemens Grzybowski zgłosił się do polskiego wojska, wierząc, iż zgodnie z zapewnieniami polskiej delegatury wojsko zajmie się także rodzinami żołnierzy. Tak się niestety nie stało.

Do Armii Polskiej jako ochotnik wstąpił w Uzbekistanie. W 1942 r. został ewakuowany wraz z wojskiem do Persji. Żołnierz 317 Kompanii Transportowej 2 Korpusu Polskiego w stopniu starszego wachmistrza. Uczestnik kampanii włoskiej, w tym bitwy o Monte Cassino.

Po II wojnie światowej po przybyciu Armii Andersa do Wielkiej Brytanii w 1946 pozostał tu i zamieszkał w Blackburn. Pracował w fabryce papieru jako zwykły robotnik. Miał tam wypadek przy pracy i przeniesiony został do polskiego szpitala w Penley, w Północnej Walii gdzie odbył długą rehabilitację. Zmarł w Blackburn w 1957 r. i tam został pochowany.

Krzyż Virtuti Militari (Nr 2565); Krzyż Niepodległości; Krzyż Walecznych (3 razy); Złoty Krzyż Zasługi z Mieczami (1920 r.); Medal Wojska; Carski Krzyż Św. Jerzego; War Medal; Defence Medal; Italy Star 1939-1945

Wraz z Klemensem deportowana została do ZSRR cała jego najbliższa rodzina – żona Maria (córka Eugeniusza, z d. Dudelzak, rocznik 1896), synowie : Ryszard (ur. 07.08.1929), Henryk (rocznik 1931, zm. 1945), Michał (rocznik 1937, zm. 1941) i córki : Helena (rocznik 1927, zm. 2016, zwana przez rodzinę Haliną) oraz Aniela (ur. 19.06.1933, zm. 2011). Chory na odrę Michał zmarł we wrześniu 1941 r. w Taszkiencie w wagonie kolejowym w drodze do Armii Polskiej i tam przy torze został pochowany.
Maria Grzybowska z dziećmi : Haliną, Ryszardem, Henrykiem i Anielą po wstąpieniu Klemensa w Uzbekistanie do Armii Polskiej w ZSRR pozostała w
sowchozie bez pracy i utrzymania. Ostatecznie zmuszona była oddać trójkę swych dzieci (Helenę, Ryszarda i Henryka) do polskiego sierocińca, który został wysłany do Persji. Córki Anieli nie przyjęto z powodu stanu zdrowia. Maria zmarła w 1942 r., pozostawiając 7-letnią Anielę pomiędzy Uzbekami bez opieki. Sąsiedzi oddali ją do rosyjskiego „diet-domu”. Powróciła do powojennej Polski w 1946 roku z Polakami, którzy nie przyjęli obywatelstwa sowieckiego. W Kwidzyniu skończyła liceum hotelarskie. Pracowała w Toruniu jako kierownik hotelu. Oddała się następnie pracy społecznej w kościele. Była osobą bardzo religijną, pełną życia. Zmarła w Warszawie 16.02.2011 r. i tu została pochowana na Cmentarzu Północnym – kwatera W-XVII-3, rząd 13, grób 2.

W 1942 r. Helena, Ryszard i Henryk ostatnim transportem dotarli z polskim sierocińcem z ZSRR do Persji. Tam po krótkim pobycie w Teheranie i Isfahanie w 1943 r. wyjechali do Indii. Przebywali w sierocińcu w obozie dla polskich uchodźców w Valivade (Księstwo Kolhapur w Indiach). Tam śmiercią tragiczną 02.02.1945 r. zmarł Henryk.
W 1947 roku Helena i Ryszard dołączyli do ojca – Klemensa Grzybowskiego, który wraz z żołnierzami 2 Korpusu przebywał już w Anglii. Zamieszkali w obozie wojskowym Flookborough, w Lancashire. Następnie rodzina mieszkała w Blackburn.

W latach 1983-2013 syn Ryszard był aktywnym członkiem Ogniska Rodzin Osadników Kresowych (OROK) w Wielkiej Brytanii, a w latach 2003-2013 do likwidacji organizacji – jego prezesem, podtrzymując pamięć o polskich osadnikach wojskowych i cywilnych na Kresach Wschodnich II RP.

1. dane biograficzne z archiwum Ryszarda Grzybowskiego
2. Indeks Represjonowanych
3. publikacja „Straty Osobowe Kresowego Osadnictwa Wojskowego 1939-1945”, Warszawa 2015

Klemens Grzybowski – źródło : archiwum rodzinne Ryszarda Grzybowskiego